ปั๊มน้ำเสียงดังและสั่นผิดปกติ? เจาะลึกสาเหตุและการวินิจฉัยปัญหา

อาการสั่นและเสียงดังที่ผิดปกติของปั๊มน้ำไม่ใช่แค่เรื่องน่ารำคาญ แต่เป็นสัญญาณเตือนที่ชัดเจนว่ามีบางอย่างทำงานผิดพลาด การเพิกเฉยต่อสัญญาณเหล่านี้อาจนำไปสู่ความเสียหายร้ายแรงต่อตัวปั๊ม, มอเตอร์, ระบบท่อ, และอาจทำให้ต้องหยุดการทำงานของทั้งระบบเพื่อซ่อมแซมครั้งใหญ่ สาเหตุของปัญหาสามารถแบ่งออกได้เป็น 3 กลุ่มหลัก คือ สาเหตุทางชลศาสตร์ (ปัญหาจากการไหล), สาเหตุทางกลศาสตร์ (ปัญหาจากชิ้นส่วน), และสาเหตุจากการติดตั้ง

การทำความเข้าใจลักษณะของเสียงที่แตกต่างกัน จะเป็นกุญแจสำคัญที่ช่วยให้เราสามารถวินิจฉัยปัญหาเบื้องต้นได้อย่างแม่นยำ

1. สาเหตุทางชลศาสตร์ (Hydraulic Causes) - เสียงที่เกิดจาก "น้ำ"

เป็นกลุ่มปัญหาที่เกิดจากความผิดปกติของการไหลของของเหลวภายในปั๊มและท่อ ซึ่งมักจะสร้างเสียงที่มีลักษณะเฉพาะตัว

• การเกิดคาวิเตชั่น (Cavitation): เป็นสาเหตุอันดับต้นๆ ของเสียงดังในปั๊ม ลักษณะเสียงจะคล้าย "มีกรวดหรือลูกแก้วกลิ้งอยู่ในปั๊ม" เกิดจากแรงดันในฝั่งท่อดูดต่ำเกินไปจนทำให้น้ำเกิดการเดือดที่อุณหภูมิปกติ กลายเป็นฟองไอ และเมื่อฟองไอเหล่านี้เคลื่อนที่มาเจอกับแรงดันสูงบริเวณใบพัด มันจะยุบตัวลงอย่างรุนแรง สร้างคลื่นกระแทกพลังงานสูงที่ทำลายผิวโลหะของใบพัดและเรือนปั๊ม
• การทำงานห่างจากจุด BEP (Off-BEP Operation): ปั๊มทุกตัวมี "จุดทำงานที่มีประสิทธิภาพสูงสุด" (Best Efficiency Point - BEP) การให้ปั๊มทำงานที่อัตราการไหลน้อยหรือมากเกินไปจากจุดนี้ จะทำให้เกิดความปั่นป่วนของการไหลภายในเรือนปั๊ม (Turbulence) และเกิดเสียงดังขึ้นได้
• อากาศในระบบท่อ (Air Entrainment): หากมีอากาศรั่วเข้าไปในท่อดูด หรือไม่ได้ไล่อากาศออกจากระบบ (Priming) ให้หมดก่อนเดินเครื่อง อากาศจะถูกดูดเข้าไปในปั๊มพร้อมกับน้ำ ทำให้เกิดเสียงดังและแรงสั่นสะเทือน

2. สาเหตุทางกลศาสตร์ (Mechanical Causes) - เสียงที่เกิดจาก "ชิ้นส่วน"

เป็นกลุ่มปัญหาที่เกิดจากการสึกหรอหรือความเสียหายของชิ้นส่วนที่เคลื่อนไหวภายในตัวปั๊ม

• ตลับลูกปืน (Bearing) สึกหรอหรือเสียหาย: เป็นสาเหตุทางกลศาสตร์ที่พบบ่อยที่สุด ลักษณะเสียงมักจะเป็น "เสียงหอน" หรือ "เสียงเสียดสี" ที่ดังต่อเนื่องและจะดังขึ้นเมื่อความเร็วรอบสูงขึ้น อาจเกิดจากการใช้งานมานาน, ขาดการหล่อลื่น, หรือมีสิ่งสกปรกเข้าไป
• ใบพัดไม่สมดุลหรือชำรุด: อาจมีสิ่งแปลกปลอม เช่น เศษหิน, เศษไม้ เข้าไปติดที่ใบพัด หรือใบพัดเกิดการบิ่นเสียหายจากการเกิดคาวิเตชั่น ทำให้น้ำหนักไม่สมดุลและเกิดการสั่นอย่างรุนแรงคล้าย "เครื่องซักผ้าปั่นแห้ง"
• เพลาคด (Bent Shaft): เพลาของปั๊มอาจคดงอจากการทำงานผิดพลาดหรือการกระแทก ทำให้เกิดการสั่นอย่างรุนแรงและอาจสร้างความเสียหายต่อซีลและตลับลูกปืนตามมา
• ชิ้นส่วนเสียดสีกัน: อาจเกิดจากการสึกหรอของแหวนกันสึก (Wearing Ring) ทำให้ระยะห่างระหว่างใบพัดกับตัวเรือนมากเกินไป หรือมีสิ่งแปลกปลอมเข้าไปทำให้เกิดการเสียดสีกันภายใน

3. สาเหตุจากการติดตั้ง (Installation Causes) - ปัญหาจาก "รากฐาน"

หลายครั้งที่ปัญหาเสียงดังและการสั่นสะเทือนไม่ได้มาจากตัวปั๊ม แต่เกิดจากความผิดพลาดในการติดตั้งปั๊มและระบบท่อ

• เพลาไม่ได้ศูนย์ (Misalignment): ในปั๊มแบบยอย (Long-coupled) หากเพลาของปั๊มและมอเตอร์ไม่ได้ศูนย์กันแม้เพียงเล็กน้อย จะทำให้เกิดการสั่นอย่างรุนแรงเมื่อทำงาน และสร้างความเสียหายต่อลูกปืนและซีลในระยะเวลาอันสั้น
• แท่นปั๊มไม่แข็งแรง (Weak Foundation): ฐานของปั๊มและมอเตอร์ไม่มั่นคง, ไม่ได้ระดับ, หรือยาแนวไม่ดีพอ ทำให้ไม่สามารถดูดซับแรงสั่นสะเทือนจากการทำงานปกติได้ และเกิดการสั่นสะเทือนไปทั้งแท่น
• แรงกระทำจากระบบท่อ (Pipe Strain): การออกแบบท่อที่ไม่ดี, ไม่มีการติดตั้งอุปกรณ์รองรับท่อ (Pipe Support) ที่เหมาะสม ทำให้ท่อมีน้ำหนักกดทับหรือดึงรั้งที่หน้าแปลนของปั๊ม ทำให้ปั๊มเกิดการบิดตัวและเกิดเสียงดังได้